مسجد آقا بزرگ کاشان که کاربری مدرسه نیز داشته است در بین سال 1250 تا 1260 هجری قمری با سرمایه گذاری حاج محمدتقی خانبان بنا شده است. با آسان بگرد همراه باشید تا به معرفی کامل این بنای تاریخی و زیبا بپردازیم. مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان استان اصفهان را میتوان یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین مساجد ساخته شده در دوره قاجاریه دانست که در خیابان فاضل نراقی شهر زیبای کاشان واقع شده است. این بنای تاریخی در محدوده بافت کهن شهر و در کنار بقعه خواجه تاج‌الدین و به طور دقیق‌تر در محله‌ای به همین نام قرار گرفته است که هم اکنون با توجه به گذشت عمری دراز از استواری خوبی برخوردار است.
شروع زندگی مسجد آقا بزرگ کاشان در روزگار پادشاهی محمدشاه قاجار بوده است و در سال‌های نخستین سلطنت ناصرالدین شاه کار ساخت آن به پایان رسید. کتیبه‌هایی که در صفه شبستان، داخل شبستان، زیر گنبد، ازاره محراب و سردر ورودی مسجد قرار گرفته است تاریخ شروع و پایان کار ساخت را بیان میکند. طبق نظر باستان شناسان این احتمال میرود که این مجموعه بر روی خرابی‌های زلزله سال 1192 هجری قمری یا دوره‌های گذشته ساخته شده باشد که این احتمال در شبستان 40 ستون شمالی بیشتر از بقیه است.
مسجد آقا بزرگ
همجوار بودن مسجد آقا بزرگ با مدرسه‌ای که بعدها ساخته شد، بدون شک یکی از زیباترین و بهترین نمونه‌های ایجاد هماهنگی و اتصال دو بنا در کنار هم است. اما 40 ستون غربی گنبد مسجد آقا بزرگ کاشان که بعدها ساخته و به قسمت اصلی و گنبدخانه متصل شد، به زیبایی و معماری بنای مقصوره لطمه زده است. دلیل آن هم این بوده که معمار، این مسجد را طوری طراحی کرده بود که از چهار سوی به فضای باز راه داشته باشد تا در تابستان طاقت فرسای منطقه با جریان هوایی که در پیرامون گنبد ایجاد میشود، دما به صورت طبیعی در این مسجد پایین بیآید که با ساختن شبستان غربی عملا ارتباط با فضای خارج مسدود شد.
از ویژگی‌های بارز بنای مسجد آقا بزرگ گنبدخانه است که بر روی 8 پایه عظیم بنا شده است. دلیل آن نیز این بوده که در طرح مساجد قدیمی ایران ایجاد گنبد بر روی پایه‌های آزاد به ندرت دیده میشد. نتیجه عملی اجرای این نوع طرح، جریان هوای خنک در فضای گنبد خانه در فصول گرم و تابستان‌های داغ منطقه کویری است. از این رو در این مسجد، برخلاف دیگر مساجد که جبهه جنوب گنبد خانه را به منظور ایجاد محراب مسدود میکنند و جرزهای نسبتا قطوری میسازند، جانب جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی آن آزاد و رها بنا شده و محراب در دیوار رواقی که گرداگرد گنبد خانه را فرا گرفته، ساخته شده است. از ویژگی‌های دیگر، گودال باغچه (حیاط تحتانی) است که حوض بزرگ (آب‌نما) و باغچه‌های آن به طراوت فضا کمک میکند.
