[vc_row][vc_column][vc_column_text]
دروازه‌ای قدیمی با قدمتی تاریخی از زمان‌های قاجار در خیابان شلوغ و پر رفت و آمد امام خمینی تهران به یادگار مانده که امروزه ما از آن با عنوان “سر در باغ ملی” یاد میکنیم. پیش از ساخته شدن برج آزادی این سردر نماد پایتخت بوده است. لازم به ذکر است که قدمت سر در باغ ملی از خود باغ ملی بیشتر است و پی از گذشت سالیان هنوز سالم و پابرجاست.
این مکان دیدنی و بنای بی‌نظیر به لحاظ معماری موجب زیبایی شهری‌ست و به لحاظ تاریخی قسمتی از هویت هر تهرانی.
سر در باغ ملی
در زمان فتحعلی‌خان قاجار دروازه‌ای بنا شد تا نظامیان برای ورود به میدان مشق که از بزرگترین میدان‌های نظامی زمان در تهران و در اختیار قشون نظامی شاهنشاهی بود از آن گذر کنند. فتحعلی شاه نام دروازه میدان مشق را برای آن انتخاب کرد و از آن پس در زمین‌های داخلی میدان مشق برنامه‌هایی برای بوجود آوردن اولین باغ ملی برای همگان در پایتخت ریخته شد.
بنابراین نام دروازه‌ای که به روی باغ ملی باز میشد به سر در باغ ملی تغییر یافت. طبق برنامه ساختمان‌های بسیاری در اطراف این باغ بوجود آمدند مانند کتابخانه ملی، ساختمان امور وزارت خارجه و موزه ایران باستان؛ باغ ملی بیش از چند سال دوام نیاورد و از میدان مشق چیزی باقی نمانده اما همچنان نام و ساختمان سر در باغ ملی استوار باقی ماند.
محمدحسین خان پدر سر در باغ ملی
ناصرالدین شاه قاجار در زمان سلطنت به میدان مشق میرفت و مشق نظامیان را تماشا میکرد. در حدود سال 1278 سپه سالاری به نام محمد حسین خان برای توسعه و رشد میدان مشق ایده‌ای متفاوت پیاده کرد. بر اساس نقشه‌های باقی مانده از تهران زمان ناصرالدین شاه محمد حسین خان دروازه ای منحصر به فرد با یک در دو لنگه و دوطاق‌نما در مجاورت آن در شمال میدان سپه آن روزگار و میدان امام خمینی حال حاضر نصب کرد.
بزرگی این سردر از شمال خیابان سپه و محدوده بانک سپه تا کوچه پست است. پس از ساخت این سردر ناصرالدین شاه از بالای آن به تمرینات نظامیان نظارت میکرد. شواهد میگویند دو سال پس از احداث این سردر در شمال غربی میدان مشق بنایی متفاوت و به رسم معماران روس احداث شد که مرکز قزاق‌خانه دولتی بود و در زمان خود رنگ و جلای بخصوصی به میدان داده بود اما با افول خورشید قاجار پس از کودتای سال 1299 خورشیدی این میدان و آنچه در آن بود از یادها رفت.
سردر اصلی کدام است؟
رضا خان پیش‌تر از آنکه به تخت پادشاهی بنشیند به بهانه عدم کاربری میدان مشق دستور داد تا سردری جدید بر راس باغ ملی ساخته شود و محدوده این میدان روی خوش سردری جدید را ببیند. به همین منظور جعفر خان کاشانی به همراهی و یاری آلمانی‌ها قبل از شروع جنگ جهانی دوم از رضاخان دستور مستقیم گرفت تا سردری جدید برای باغ ملی و ساختمان‌های اطراف آن بسازد.
این تلاش‌ها از سال‌های 1301 تا 1304 به طول انجامید به این ترتیب که بنای جدید در شرق سردر قبلی و با همان شکل ظاهری و ابعاد ساخته شد و سپس سردر قبلی ویران گردید. از این طرح با نام نوسازی سر در باغ ملی یاد میکنند.
در همان سال‌های آغازین حکومت پهلوی اول قسمت‌های غربی میدان به همراه ساختمان‌های دیگر تبدیل به باغ ملی شد و سردر بزرگی به نام الماسیه که ساخت قورخانه تهران نخستین کارخانه سلاح سازی ایران بود بر سر سر در باغ ملی نصب کردند.
همچنین به دستور رییس کل قورخانه سردار اعتماد مجسمه‌ای از نیم تنه رضاخان بر بالای سردر گذاشته شد که تا پایان دوره دوم حکومت پهلوی برجای بود اما پس از پیروی انقلاب سرنگون شد و در فضای باز بانک ملی دفن گردید. این بنا در تاریخ 1377 با شماره 2130 در فهرست آثار ملی ایران به عنوان میراث تاریخی این سرزمین به ثبت رسید.
باغ ملی
مدت‌ها بود که میدان مشق کاربری نداشت و کسی از آن با عنوانی جنگجویانه یاد نمیکرد. این محل زمینی خاکی بود که بچه‌ها در آن الک دولک بازی میکردند و بعدتر دوچرخه سواری و بزرگترها تمرینات موتور سواری انجام میدادند. گاهی بالن هوا میکردند و از نماش آن لذت میبردند و زمانی هم اولین ماشین پرنده (هواپیما) در ایران از آن محل به هوا پرواز کرد.
دیگر کسی جنگیدن و تمرین‌های نظامی را بخاطر نمیآورد چرا که میدان مشق محل مسابقات اسب‌دوانی و دومیدانی شده بود. در آن زمان هیچ پارک یا تفرجگاهی در پایتخت و یا شهرهای دیگر وجود نداشت به همین منظور مسئولان بلدیه تهران به مرور دریافتند که پایتخت احتیاج به فضایی برای تنفس و تفریح دارد که در پی آن باغ ملی و باغ فردوس در تهران بنا شد.
سپس در قزوین و شهرهای دیگر نیز چنین کاربری به وقوع پیوست. کارشناسان چنین معتقدند که دوران قاجار دوران شروع تاثیرپذیری ساخت باغ از الگوهای غربیست درحالیکه تا دوره ی پهلوی فضای سبز عمومی یا پارکی به چشم نمیخورد. اولین پارک‌ها همان باغ‌های ملی بودند که میتوان تاثیر سبک طراحی غربی در باغ‌سازی در این دوره را به خوبی مشاهده کرد.
مدتی پس از افتتاح، این پارک محلی شد برای صورت گرفتن جشن‌ها و مراسم آتش‌بازی و حتی خوش‌گذرانی‌های دسته جمعی که آخر هفته‌ها خانواده دور یکدیگر جمع می‌شدند.
نخسین زمزمه‌ها حاکی از ساخت باغ ملی به عنوان اولین پارک عمومی در تهران در اسفند ماه 1306 به گوش رسید و در روزنامه اطلاعات این خبر به چشم خورد که:
در نتیجه تصمیم تبدیل میدان مشق فعلی به باغ عمومی ملی، اداره بلدیه در این چند روزه مشغول تهیه نقشه ساختمان آن است که پس از تصویب مقامات مربوطه شروع به ساختمان نمایند. نقشه مذکور اخیرا خاتمه و امروز تقدیم هیات دولت شده است. از چند روز قبل هم مامورین آن اداره مشغول خیابان‌بندی و هرس اشجار در اطراف آن می باشند.
خبر روزنامه اطلاعات در این تاریخ همچنین در مورد پیش‌بینی‌های ایجاد امکانات در این باغ چنین نوشت:
علاوه بر ساختمان مهمانخانه بلدی، محل نمایش و محل سینما، محل ورزش و غیره در آخر میدان هم که به خیابان سپه وصل می شود، دکاکین و مغازه‌های بزرگی ساخته خواهد شد که جزو مستغلات بلدی و به اجاره داده میشود. اجاره دکاکین مذکور نیز به گل‌کاری و نگهداری باغ ملی (که چنانچه در نظر گرفته شده مطابق بهترین باغ های ملی و بلدی اروپا ساخته خواهد شد) اختصاص داده شده است.
باغ ایرانی
با توجه به تاثیر سبک اروپایی بر باغ‌سازی ایران در طراحی سر در باغ ملی سبکی تلفیقی از کاشی کاری ایرانی و کلاه فرنگی اروپایی داریم که معماری روزگار خود بوده است. این بنا از دو نمای داخلی و خارجی تشکیل شده است.
نمای داخلی حاوی جمله نمایه‌هایی از کوروش کبیر، فروهر و مردمان دوران هخامنش است و نمای خارجی هشت ستون به صورت جفت جفت را نشان میدهد که در اطراف هرکدام از ورودی‌های سه گانه به اندازه یک قطر ستون نسبت به هم عقب نشینی دارد و معنی و مفهوم آن این است که اطراف هر در از چهار ستون دو عدد از آنها کمی عقب‌تر واقع شده و الحق که سایه و روشن نور بر آنها موجب شگفتی و زیبایی آن میشود.
کاشی کاری‌های بیرونی با اشعاری از محمدعلی کیهانی و ندیم‌الملک صنعتگر زینت داده شده‌اند. در کاشی کاری‌های قسمت بالایی بنا در زیر کلاه فرنگی از نقوش و طرح‌های اسلیمی، نام امامان و آیات و سروده‌های قرآنی و همینطور شرح میدان جنگ و تفنگ شصت تیر رضاخان مسلسل پلنگ و پرجم سه رنگ ایران نقش زده شده.
پس از انقلاب طرح‌هایی چون شیر و خورشید از میان طرح کاشی ها پاک شد. فرم سردر اولیه باغ ملی که در زمان قاجار ساخته شد مفهوم باز شدن دروازه‌های پایتخت در زمان ناصرالدین شاه را تداعی میکرد.
از دیدنی‌های این سر در بی‌نظیر و باشکوه اتاقکی در بالای ورودی وسط به صورت کلاه فرنگی تحت تاثیر معماری روسیه با بام شیروانی است که به وسیله پنجره‌هایی با طاق هلالی به دو طرف باغ ملی باز می‌شوند. در قدیم این اتاقک نقارخانه‌ای بود که مردم تهران با نواختن شیپور از طلوع و غروب خورشید خبردار می‌شدند.
[/vc_column_text][vc_row_inner content_placement=”middle”][vc_column_inner width=”1/3″][vc_single_image image=”31849″ img_size=”full” alignment=”center” onclick=”link_image”][/vc_column_inner][vc_column_inner width=”1/3″][vc_single_image image=”31848″ img_size=”full” alignment=”center” onclick=”link_image”][/vc_column_inner][vc_column_inner width=”1/3″][vc_single_image image=”31847″ img_size=”full” alignment=”center” onclick=”link_image”][/vc_column_inner][/vc_row_inner][vc_column_text]
دسترسی به سر در باغ ملی
برای رفتن به سردر باغ ملی می‌توانید از مترو استفاده کنید. کافی است در ایستگاه مترو امام خمینی (ره) از قطار پیاده شده و پس از خروج از ایستگاه مترو به سمت غرب رفته و پس از پنج دقیقه پیاده‌روی به سردر باغ ملی که در سمت راست شما خواهد بود برسید.
همچنین می‌توانید در این لیست ایستگاه مترو امام خمینی (ره) را از خط یک مترو تهران انتخاب کرده و از اتوبوس‌هایی که به میدان امام خمینی (ره) و پایانه فیاض‌بخش یا پایانه قورخانه تردد میکنند، استفاده کنید. پس از پیاده شدن از اتوبوس در این پایانه‌ها کافی است به سمت شمال رفته و به خیابان امام خمینی (ره) و سردر باغ ملی برسید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]