راستی چیزی راجع به روستای لیلی پوت شنیدهاید؟ جدی میگم! واقعا همچین روستایی در ایران وجود داره که اسم اصلی آن روستای ماخونیک است. محل دقیق روستای ماخونیک در جوار شهرستان سربیشه و در استان خراسان جنوبی است که مردم این روستا شرایط خاص و جالبی دارند. ساکنان آن به دلیل قامت کوتاه خود باعث شدهاند تا روستای آنان را روستای لی لی پوت تشبیه کنند. ناگفته نماند که شهرت این روستا تنها به دلیل قد و قامت اهالی نیست بلکه فرهنگ، آداب، رسوم و سبک زندگی آنان نیز تاثیر بسزایی در معروفیت این روستا داشته است. با آسان بگرد همراه باشید تا بیشتر درباره این روستا صحبت کنیم.
روستای ماخونیک
این روستا با شهرستان بیرجند حدودا 142 کیلومتر فاصله دارد و همانطور که گفته شد جزو اراضی استان خراسان جنوبی به حساب میآید و تا کشور افغانستان تنها 30 دقیقه فاصله دارد. این روستا با قسمت شرقی شهر سربیشه 78 کیلومتر فاصله دارد و در مسیر جاده روستای درح واقع شده. در واقع ماخونیک یک روستا نیست بلکه منطقهای است که 12 آبادی را در بر گرفته که بزرگترین آنها روستای ماخونیک محسوب میشود. این 12 آبادی به شرح ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو میباشد.
دین مردم این روستا اسلام و مذهب آنان شیعه است، همچنین شیوه زندگی و آداب و رسوم اجتماعی آنان بسیار به یکدیگر شباهت دارند و اصل و نصب آنان نیز به همین روستا بازمیگردند. جالب است بدانید که محل سکونت آنان بسیار ساده و ابتدایی است و خانهها از شکل هندسی یا طرح خاصی تبعیت نمیکند.
جالب است بدانید که روستای ماخونیک جزو هفت روستای شگفت انگیز جهان شمرده میشود. نقل قولهایی وجود دارد که میگویند اصالت مردمان این روستا افغانی است و قرنها پیش از آنجا به ایران مهاجرت کرده و این روستا را برای زندگی انتخاب کردهاند. بنا به باور عموم، تاریخ سکونت و زندگی در این روستا مربوط به حدود 300 سال پیش میشود که در آن زمان این منطقه را با نام مادخنیک میشناختند. اصالت کلمه مادخنیک به دو کلمه “ماد” و “خنیک” مربوط میشود که ماد در زبان پهلوی و فارسی باستانی معنی ماه و کلمه خنیک معنی شهر و مملکت میدهد. برخی نیز معتقدند اصالت اسم این روستا به وجود شکاف در کوه نزدیک به این روستا که ماده ماخونیک نام دارد مربوط میشود که در طول زمان به ماخونیک تغییر نام داده است.
اگر اسم این روستا را در بین اسامی مناطق رمزآلود اضافه کنیم کار اشتباهی نکردهایم. چراکه هرچه گشتیم نتوانستیم سابقه مکتوبی که به نوعی به روستای ماخونیک ربط داده شود را پیدا کنیم. تنها در کتاب “کلنل چارلز ادوار دبیت” در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان که آن هم مربوط به دوره پادشاهی ناصرالدین شاه است کمی راجع به این منطقه توضیح داده است. با استناد به این کتاب فهمیدیم که ساکنان بومی این روستا در ابتدا دامدار و کوچ نشین بودهاند و در سالهای بعد در منطقه ماخونیک، به ویژه در این روستا سکنی گزیدهاند. زمانی که به نزدیکی قنات این روستا بروید سنگ نگاره بسیار قدیمی را مشاهده خواهید کرد که در آن نقشهای چوپانی بر آن درج شده است که مهر تاییدی است بر قدمت سکونت در این منطقه. از آثار تاریخی و ارزشمند این روستا نیز میتوان به سنگ سیاه (که آن را با نام سنگ نگاره نیز میشناسند)، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده اشاره کرد.
روستای لی لی پوت
اهالی بومی روستای ماخونیک با زبان فارسی صحبت میکنند اما توام با لهجه بسیار خاصی است. جالب است بدانید که قد اهالی این منطقه اکنون تقریبا به حالت عادی برگشته اما در گذشته قد آنان فراتر از 1 متر و 40 سانتی متر نمیرفت. اگر 50 سال پیش به روستای ماخونیک سفر میکردید مشاهده میکردید که آنها چای نمینوشند، شکار نمیکنند، اصلا گوشت نمیخورند و سیگار نمیکشند که این عادت آخری را همچنان حفظ کردهاند چراکه انجام این کارها را گناه میدانستند. تلویزیون برای آنها همانند شیطان بود و آنها تا همین چند سال پیش نیز تلویزیون را به چشم شیطان نگاه میکردند و هرگز اجازه نمیدادند که کودکان به تماشای آن بنشینند چراکه معتقد بودند آن جادو میشوند.
این روستا در دامنه تپه قرار گرفته و خانهها به صورت کاملا فشرده در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند و در زمین گودی ساخته شدهاند. کف خانهها تقریبا یک متر از سطح زمین فاصله دارند و دارای تنها یک درب کوتاه چوبی است و همین امر باعث میشود که برای ورود به خانه تا حد زیادی خم شوید. ساخت خانهها با این سبک به آب و هوای سردسیری این منطقه بازمیگردد، چراکه خانههای کوچک و کم ارتفاع باعث سریع گرم شدن آن میشود.
تمامی خانهها برای خود فضاهایی مانند مخزن نگهداری گندم و جو، اجاق گلی برای طبخ غذا، طاق و طاقچه است که از مصالح سنگ، چوب و هیزم برای ساخت آنها استفاده شده است. راستی عروسی و نامزدی، ماه رمضان و عید فطر و قربان، مراسم باران خواهی و همچنین غذاهای سنتی و پوشاک محلی منطقه جذابیتهای خاصی دارند.
جالب است بدانید که روستای ماخونیک در 30 سال گذشته به بیرون هیچ راه ارتباطی نداشته و این امر باعث گشته تا مردم این دیار کمتر با دنیای پیرامون خود تعامل داشته باشند. حتی در گذشته آنها حمام نیز نداشتهاند و در خانههای علفی و بر روی تخت سنگها خود را میشستند. اما در 30 سال اخیر از سوی دولت در این روستا حمام عمومی احداث شده که کمک شایانی به این مردم نموده است.
به سراغ شغل این مردم دوردست میرویم، جایی که دامها و زمین کشاورزی تنها دارایی آنان است. البته ناگفته نماند که برخی از اهالی نیز در معدن زغال سنگ و تعدادی دیگر نیز مشغول قالی بافی هستند. عمده محصولات کشاورزی این منطقه نیز شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است و برخی از کشاورزان نیز به صورت محدود به کشت گوجه فرنگی، پیاز و زعفران پرداختهاند. انتظار دیدن باغات را در این منطقه نداشته باشید، تنها چند درخت عناب، توت، انجیر، انار، سیب، انگور و بادام در کنار رودهای آب و استخر دیده میشود.
برج سنگی از معروفترین نقاط دیدنی روستای ماخونیک سربیشه به حساب میآید که آن را در طبقات بالای برج ساخته بودند و به گونهای است که به راحتی از بالای آن میتوان به اطراف روستا تسلط کامل داشت. دلیل ساخت چنین بنایی تنها برای دیده بانی بوده تا در صورت حملات احتمالی دشمن، بتوانند تمامی اهالی روستا را باخبر کنند. راستی کوچههای قسمت بافت قدیمی این روستا بسیار باریک بوده و به گونهای است که تنها یک نفر میتواند به تنهایی از آن عبور کند.
در نهایت آسان بگرد به شما پیشنهاد میکند که اگر به سمت شرق ایران سفر کردید و وقت داشتید حتما از این روستا دیدن کنید و خیالتان از بابت مسیر هم راحت باشد که در این چند سال اخیر کاملا آسفالت شده است. این روستا دارای آب شرب، برق، خانه بهداشت، مدرسه ابتدایی، مکتب خانه، حمام و چندین مغازه از جمله خواربار فروشی، قصابی، نانوایی، تعمیرگاه موتور و جوشکاری است.
