گذرنامه یا پاسپورت از جمله مدارک شناسایی رسمی است که از سوی دولت برای شهروندان و اتباع یک کشور صادر می‌شود. این مدرک هم حاکی از داشتن تابعیت آن کشور را دارد و هم امکان ورود به خاک دیگر کشورها و یا گذر از آن‌ها را برای مردم فراهم می‌سازد. در این مقاله قصد داریم تا راهنمای اخذ گذرنامه را بررسی کنیم تا در روند دریافت آن با مشکلی مواجه نشوید، پس با آسان بگرد همراه باشید.
افراد با ملیت ایرانی، برای گرفتن پاسپورت می‌توانند به یکی از مرکزهای پستی یا دفاتر پلیس 10+ مراجعه و فرم درخواست مربوط را دریافت کنند و بعد از واریز مبلغ لازم به حساب‌های بانکی معین، تکمیل و آماده کردن فرم‌ها و مدارک برای دریافت پاسپورت، آن‌ها را به باجه از پیش معلوم شده تحویل دهند.
دریافت پاسپورت محدودیت سنی ندارد و هرکس می‌تواند برای خود گذرنامه جداگانه داشته باشد؛ حتی کودکان تازه متولد شده. پس از بررسی مدارک تحویل داده شده و انجام مصاحبه حضوری کوتاه با مراجعه کننده‌ها، پاسپورت صادر می‌گردد و ارسال آن بین 7 تا 10 روز زمان می‌برد و سپس از طریق پست به آدرس موردنظر متقاضی ارسال می‌شود.
تاریخچه پاسپورت
اولین گذرنامه، 450 سال قبل از میلاد مسیح و در کتاب مقدس یهویان در تاریخ به ثبت رسیده است. در تورات آمده است یکی از یهودیان به نام نحمیا که در کاخ شوش مباشر اردشیر یکم هخامنشی بود، برای مسافرت به یهودیه از اردشیر یکم نامه‌ای درخواست کرد تا ضمانتی باشد برای به سلامت و صحت عبور کردن از زمین‌های تحت سلطه دیگر فرمانروایان.
گبذرنامه در اواخر قرن 19 میلادی به معنای امروزی و مدرن خود درآمد. چند کشور مثل امپراطوری بریتانیا به منظور راحت بودن شهروندان‌شان برای مسافرت رفتن، گذرنامه‌ای تک برگی را به‌وجود آوردند.
اولین پیمان نامه جهانی در سال 1920 میلادی توسط اعضای جامعه ملل با عنوان استفاده از گذرنامه در سطح بین المللی، صادر شد و شرایط قرارداد این‌گونه بود که اطلاعات گذرنامه‌ها به زبان دیپلماتیک آن دوره یعنی زبان فرانسه، به ثبت برسد.
امروزه گذرنامه‌ها به جز زبان رسمی کشور مرجع صادرکننده به شکل PASAPORTE, PASSEPORT, PASSPORT روی جلد آن‌ها حک می‌شود و اطلاعات داخل گذرنامه علاوه بر زبان محلی باید به یکی از زبان‌های انگلیسی، اسپانیایی یا فرانسوی درج شود.
راهنمای اخذ گذرنامه
در ایران همچنین، افرادی که می‌خواهند از کشور خارج شوند باید پاسپورت داشته باشند. طبق قانون و مقررات، گذرنامه یا پاسپورت مدرک یا سندی است که از طرف ماموران دارای صلاحیت دولت، برای سفر و اقامت اتباع ایرانی به خارج از کشور صادر می‌شود.
طبق ماده دوم فصل اول کلیات قانون گذرنامه، لازم است همه اتباع ایرانی برای خروج یا اقامت در خارج از کشور گذرنامه خود را تحویل بگیرند. در واقع گذرنامه از آن دسته مدارکی است که هویت و تابعیت فرد تقاضا کننده را نشان می‌دهد. ضمن این گفته‌ها باید بر این امر مهم تأکید کرد که طبق قوانین، خروج افراد با تابعیت ایرانی از کشور، بدون داشتن گذرنامه، خلاف قوانین است.
طبق قوانین گذرنامه، عهده‌دار تأيید صلاحیت اتباع دولت جمهوری اسلامی ایران برای ورود و خروج به کشور و صدور گذرنامه، پلیس گذرنامه است. او یکی از پلیس‌های متخصص تابع پلیس اطلاعات و امینت عمومی نیروی انتظامی جهوری اسلامی ایران است که بنا به قانون و تقسیم کار ملی به نیابت از وزارت امور خارجه، وظیفه این عمل را به عهده دارد.
علاوه بر این، در همان قانون گذرنامه مصوب 1351/12/10 مجلس شورای ملی، موارد 14 و 15 آمده که:
وظیفه بازرسی گذرنامه و رسیدگی به آن‌ها در مرز برعهده شهربانی کل کشور است و در جاهایی که شهربانی نباشد ژاندارمری کل کشور به این امر رسیدگی می‌کند. وظیفه این افراد این است که مانع شوند تا افرادی که گذرنامه یا مدارک لازم را ندارند به ایران وارد نشوند.
اینجا باید یک پرانتز برای دانشجویانی که معافیت دائم ندارند قصد سفر به خارج از کشور را دارند باید باز کنم که پاسپورت برای دانشجویان شرایط و ضوابط مربوط به خودش را دارد که از حیطه این مطلب خارج است اما در یکی از سایت‌ها می‌خواندنم که با کسب تاییدیه از پلیس +10 و گذاشتن وثیقه تعیین شده امکان اخذ پاسپورت و البته خروج از کشور در شرایطی وجود دارد.
انواع گذرنامه ایرانی
در قانون آمده است سه نوع گذرنامه در ایران وجود دارد:
- گذرنامه عادی (توریستی)
این گذرنامه، گذرنامه‌ای است که به شهروند متقاضی کشور داده می‌شود و با داشتن این گذرنامه افراد می‌توانند در سفرهای گردشگری، تحصیلی و تجارتی از آن استفاده کنند.
- گذرنامه دیپلماتیک
این گذرنامه برای دیپلمات‌ها و مقام‌های سطح بالای سیاسی درنظر گرفته شده است. در بعضی مواقع سیاست‌های صدور ویزا برای افراد دارای این گذرنامه‌ها با افراد معمولی تفاوت‌هایی دارد.
- گذرنامه خدمت
این گذرنامه مخصوص کارمندان دولت برای سفرهای کاری‌شان است و قوانین آن مشابه گذرنامه‌های دیپلماتیک است.
در ماده 14 قانون گذرنامه آمده است که صادر کردن گذرنامه معمولی در ایران، وظیفه شهربانی کل کشور و در خارج از ایران، مأموران کنسولی یا سیاسی، انجام امور کنسولی را برعهده دارند.
افرادی که درخواست گذرنامه می‌دهند و می‌خواهند از کشور خارج شوند باید این مهم را درنظر داشته باشند که یک سری افراد جامعه نمی‌توانند گذرنامه دریافت کنند.
- افرادی که طبق اعلامات نوشته شده مقامات قضایی حق خارج شدن از کشور را ندارند.
- افرادی که در خارج از کشور سابقه داشته باشند.
- افرادی که خارج شدن از کشور برای آن‌ها طبق مقامات قضایی بر خلاف مصالح جمهوری اسلامی است.
- افرادی که بدهی مالی داشته باشند و یا دارای اجرای دادگستری و ثبت اسناد باشند.
افرادی که واجد شرایط اخذ گذرنامه هستند
- شهروندانی که به سن قانونی رسیده باشند.
- کودکان زیر 18 سال تحت ولایت یا قیومت که اجازه ولی برای دریافت گذرنامه آن‌ها گرفته شده است.
- سربازان تنها با گرفتن مجوز کتبی از اداره وظیفه عمومی، اجازه دریافت گذرنامه دارند.
- بانوان متاهلی که برای درخواست گذرنامه اجازه یا موافقت کتبی همسر خود را به همراه دارند. در موارد اضطراری اجازه دادستان شهرستانی که در آن‌جا درخواست گذرنامه داده‌اند برای آن‌ها کفایت می‌کند.
افراد باید این نکته را درنظر داشته باشند که زمانی که شخصی موفق شده است گذرنامه خود را با اجازه سازمان یا فردی بگیرد، اگر آن فرد یا سازمان از اجازه‌اش خودداری کند آن شخص نمی‌تواند تا زمان از بین رفتن مانع، از کشور خارج شود و گذرنامه‌اش نیز گرفته می‌شود.
همراهان در گذرنامه
در ادامه راهنمای اخذ گذرنامه به ثبت نم همراهان در پاسپورت میرسیم. گذرنامه‌ها همیشه برای هر فرد به طور جداگانه صادر می‌شود، اما فردی که سن او زیر 18 سال است به عنوان همراه در گذرنامه یکی از اقوامش که در قانون واجد شرایط برای این کار باشد، ثبت می‌شود. همچنین اگر اعضای خانواده‌ای بخواهند گذرنامه‌شان را از یکدیگر بگیرند، می‌توانند همچین کاری را انجام دهند و در این وضع نام زن و بچه‌های کمتر از ۱۸سال به عنوان همراه در آن گذرنامه ثبت می‌شود.
زمانی که بانوی ایرانی مقیم خارج در ایران نوزادی به دنیا می آورد، نام آن نوزاد در گذرنامه مادر ثبت می‌شود و در این مورد به اجازه پدر نیاز ندارند. در خارج از ایران نیز زمانی که شوهر ایرانی در محل تولد نوزادش حاضر نباشد، باز هم نام آن نوزاد در گذرنامه مادر، به عنوان همراه ثبت می‌شود.
اعتبار گذرنامه ایرانی
در ادامه راهنمای اخذ گذرنامه به اعتبار پاسپورت میرسیم. گذرنامه نیز مانند خیلی از مدارک و اسناد شناسایی دیگر مدت اعتبار دارد. در ایران این اعتبار طبق قانون گذرنامه 5 سال است و به مدت 5 سال هم می‌توانند آن را تمدید کنند. افراد دارای پاسپورت می‌توانند برای مسافرت به تمام کشورها از گذرنامه خود استفاده کنند. اما این امکان نیز وجود دارد که دولت سفر به کشوری خاص را ممنوع می‌کند و اجازه سفر به کشور موردنظر وجود ندارد، در این صورت باید طبق آنچه در قانون آمده عمل کرد.
هزینه صدور گذرنامه
فردی که با هدف گرفتن پاسپورت وارد عمل می‌شود باید مانند دیگر امور، باید تمام مراحل اداری را پشت سر بگذارد. دریافت گذرنامه به خودی خود کار آسانی است و اشخاص می‌توانند با مراجعه به دفاتر مربوط این کار را انجام دهند.
در ابتدا شخص باید فرم و شناسه گذرنامه را از دفتر پلیس 10+ دریافت کند که هزینه این مرحله 10000 ریال است. پس از انجام این امر، او باید دو فیش بانکی به مبالغ 37500 ریال و 75000 را برای شهرداری و نیروی انتظامی واریز کند. باید توجه کرد که واریز از طریق اینترنت، عابربانک و فیش واریزی بانک امکان‌پذیر نیس ت و این کار حتما باید از طریق دستگاه‌های کارتخوان واقع در دفاتر به نام POS انجام گیرد.
البته درنظر بگیرید که هزینه درخواست صدور گذرنامه به علاوه هزینه پستی، در دفاتر پلیس 10+ برابر با 324000 ریال است که از طریق دستگاه‌های کارتخوان مستقر در دفاتر، این مبلغ دریافت می‌شود.
مدارک لازم برای صدور گذرنامه
داشتن مدارک زیر برای دریافت گذرنامه در دفاتر پلیس 10+ ضروری است:
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی با تائیدیه ثبت احوال برای کلیه متقاضیان
- اصل آخرين گذرنامه (در صورت معتبر بودن)
- یک قطعه عکس 4×6 رنگی و جدید با زمینه سفید با شرایط زیر:
- حداکثر برای 6 ماه پیش باشد
- آقایان کلاه و عینک و ریش نداشته باشند. از زیورآلات استفاده نکرده باشند. لباس سفید نپوشیده باشند.
- حجاب خانم‌ها کامل باشد و آرایش نداشته باشند.
- عکس دختران بالای ۶ سال باید با حجاب کامل باشد.
- اجازه محضری برای افراد زیر ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی
- شناسنامه عکس دار برای افراد بالای 15 سال
- افراد زیر 15 سال باید گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه یا گذرنامه عکس‌دار ارائه دهند.
- بازنشتگان نظامی زیر 5 سال باید از حفاظت یگان مربوط، نامه بگیرند.
- نظامیان شاغل نیز باید نامه حفاظت یگان را در دبیرخانه اداره گذرنامه ثبت کنند و سپس به دفاتر خدمات الکترونیک نظامی ارائه دهند.
مدارک اختصاصی آقایان
- اصل و کپی کارت هوشمند پایان خدمت یا معافیت یا موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی برای مشمولین (نکته‌ای که حتما باید رعایت شود هوشمند بودن کارت پایان خدمت با معافیت است).
- آقایان بالای 50 سال نیازی به ارائه کارت پایان خدمت ندارند.
- دانشجویان و دانش‌آموزان باید نامه‌ای را از محل تحصیل‌شان بگیرند و به سازمان وظیفه عمومی تحویل دهند.
مدارک اختصاصی بانوان
- اجازه محضری همسر بانوان متأهل الزامی است. (بانوان مقیم خارج از این قانون معافند).
- گواهی فوت یا اصل شناسنامه باطل شده برای بانوانی که همسرشان فوت کرده کافی است.
- بانوان مطلقه نیز باید اصل طلاق‌نامه را ارائه کنند.
- زمان دریافت گذرنامه معمولا بین 1 تا 2 هفته است. اگر عجله دارید می‌توانید درخواست خود را در پلیس 10+ ثبت کنید و سپس به اداره کل گذرنامه استان مراجعه کنید.
تمدید گذرنامه
گذرنامه‌ها در ایران 5 سال اعتبار دارند و پس از این مدت باید آن‌ها را تمدید کرد. داشتن مدارک بالا برای تمدید گذرنامه لازم است.
گذرنامه‌های مفقود شده
برای پیگیری گذرنامه‌های گم شده باید به دفاتر پلیس 10+ مراجعه کرد. گذرنامه‌ای که اعتبار ندارد، نیازی به اعلام مفقودی ندارد.
پاسپورت مشمولین خدمت وظیفه عمومی
آقایان بالای 18 سال مشمول خدمت وظیفه هستند و برای دریافت گذرنامه به کارت پایان خدمت یا معافیت دائم نیاز دارند. اگر فرد کارت پایان خدمت ندارد باید مبلغی را به عتوان وثیقه در بانک بسپارد. این مبلغ برای سفرهای علمی 8 میلیون، سفرهای سیاحتی 15 میلیون و کسانی که قصد گذراندن دوره‌های مشترک دارند 15 میلیون باید وثیقه بگذارند. مشمولان بعد از ورود به کشور برای دریافت مبلغ وثیقه باید در محل وظیفه عمومی حضور یابند.